Jak się nauczyć głosów ptaków?

Jesień to wbrew pozorom doskonały moment na rozpoczęcie nauki. Gatunków, które są aktywnie wokalnie, jest znacznie mniej, niż w sezonie lęgowym. Łatwo zatem skupić się na wybranych ptakach, zamiast na kakofonii, która panuje wiosną.

Warto przed wyjściem w teren zapoznać się przynajmniej z kilkoma ptasimi głosami, by łatwiej je potem rozróżnić. Służą temu specjalistyczne nagrania, które obecnie są bardzo łatwo dostępne zarówno w internecie, jak i na płytach CD. Wybierając CD warto zwrócić uwagę, czy są to głosy pojedynczych gatunków, czy ptasie koncerty, np. o tytułach brzmiących poetycko, jak świt nad bagnami, leśne opowieści itp. – te mają raczej charakter relaksacyjny, niż edukacyjny.

Jedną z pozycji godnych polecenia jest seria „Jaki to ptak” nagrana przez Tomasza Ogrodowczyka, gdzie głosy są opisywane na bieżąco przez narratora. Podobnie, ale dla bardzo wąskiej liczby ptaków, wygląda to na stronie skarbiecprzyrody.pl/index.php/glosy. Kolejne ciekawe propozycje to nagrania Jeana C. Roche oraz płyta dołączona do książki „Ptaki Polski” A. Kruszewicza. Koniecznie należy również zapoznać się z plikami na www.xeno-canto.org. W przypadku posiadania własnych nagrań, można je zamieścić w internecie z prośbą o identyfikację na licznych forach i listach dyskusyjnych, np. na Forum Przyroda (http://forum.przyroda.org/topics2/glosy-ptakow-do-oznaczenia-vt6318.htm).

Proponujemy podstawową grupę gatunków, które są łatwe do nauki i niemal pewne do usłyszenia jesienią i zimą. Warto od nich zacząć, by wiosną, gdy ptaków pojawi się więcej, móc je natychmiast odróżnić od nowoprzybyłych. Z pewnością zarówno mieszkańcy miast, jak i wsi, powinni znać głosy krukowatych: sójki, sroki i kawki, które znajdziemy na skwerach i w parkach. Trenować warto też na gawronach i wronach siwych, które spotkać można licznie na terenach zurbanizowanych i na obrzeżach miast.

Warto udać się na spacer na tereny wiejskie, by posłuchać trznadli – na pieśń godową (czy właściwie jej próby) raczej nie można teraz liczyć, ale jest to gatunek  często odzywający się i będzie jednym z najczęściej słyszanych w okolicach miedz, zadrzewień śródpolnych, czy granic polno-leśnych.

W przypadku niektórych gatunków ptaków dźwiękiem charakterystycznym i łatwym do zapamiętania jest świst skrzydeł w locie. Najciekawsze są odgłosy przelatujących łabędzi niemych i gągołów. W celu spotkania tych gatunków warto udać się nad Wisłę lub inną większą rzekę gdzie koncentrują się one razem z innymi zimującymi w naszym kraju ptakami wodnymi. Przy okazji nauki głosów ww. gatunków można posłuchać nagrań zimorodka, gdyż mimo jego barwnego upierzenia rzadko zdajemy sobie sprawę, że właśnie odleciał z odległości zaledwie kilku metrów. Usłyszenie jego ostrego głosu pozwala w porę się rozejrzeć i… go dostrzec na tle rzeki!

Na terenach zadrzewionych – w parkach i lasach, można spróbować wyłowić głos alarmowy dzięcioła dużego, a w nadrzecznych łęgach i lasach ze starszymi drzewami głosy rzadszego gatunku dzięcioła – dzięcioła czarnego.

Głosy ptaków można zapamiętać stosując kilka sposobów. Jednym z nich jest próba przełożenia ich na słowa, lub sylaby, jak charakterystyczne kaw-kaw kawki, ryba-rak-rak-rak trzciniaka, czy it’s-nice-to-meet-you dziwonii. Można również skojarzyć dźwięk wydawany przez ptaka z innym, znanym odgłosem, np. świst wydawany przez skrzydła gągoła z kamieniem wirującym na lodzie. Bardzo pomaga przy nauce jednoczesne obserwowanie ptaka – łatwiej koduje się w pamięci skojarzenie wygląd – głos. Później, przy nauce pieśni godowych pozostałych gatunków istotne będą również np. długość trwania poszczególnych zwrotek i przerwy między nimi, tempo pieśni oraz modulacja głosu (czy jest na jednej wysokości, czy zmienia się w czasie). Dla jeszcze lepszego zapamiętania można spróbować narysować ten dźwięk w postaci prostego wykresu liniowego oddzielając pojedyncze „zwrotki”, krótkie okrzyki zaznaczając kropką lub kreską, nanosząc wznoszenie się tonów i ich opadanie.

A kiedy już ma się dość nauki głosów ptaków, można w ponury jesienny wieczór je policzyć – przynajmniej wirtualnie, dzięki stronie http://ptakislaska.org/pages/trening/start.php.

Jak jeszcze można dowiedzieć się czegoś o ptakach? Zapraszamy na wycieczki TP Alauda – organizujemy je dla wszystkich zainteresowanych, nieodpłatnie. Prowadzą je przyrodnicy-pasjonaci. Warto śledzić nasze strony internetowe, gdzie na bieżąco informujemy o ciekawych wydarzeniach.

Polecane nagrania:

Tomasz Ogrodowczyk 2005-2010, „Jaki to ptak”, Ośrodek Rozwojowo-Wdrożeniowy Lasów Państwowych w Bedoniu;

Tomasz Ogrodowczyk, Zdzisław Pałczyński 2008 – płyta CD dołączona do książki „Ptaki Polski” autorstwa A. Kruszewicza, MULTICO;

Jean C. Roche 1993 „All the bird songs of Britain and Europe” („Tous les oiseaux d’Europe”), Sittelle;

Jean C. Roche 2012 ”Bird Songs and Calls of Britain and Europe”, WildSounds;

skarbiecprzyrody.pl/index.php/glosy;

www.xeno-canto.org.