Fotorelacja z działań Patrolu Natura 2000

Sezon 2020 roku w Patrolu Natura 2000 rozpoczął się 15 marca. Pierwsze doniesienia z terenu były optymistyczne. Przy wysokim stanie wody w Wiśle wolontariusze obserwowali ptaki projektowe żerujące i odpoczywające w oczekiwaniu na wynurzenie się łach dogodnych do gniazdowania.

 Śmieszki, mewa siwa i duża mewa w szacie młodocianej  na 826 km Wisły, 18.03.2020 , fot. Roman Grzebiński

W grupie Patrol Natura 2000 na Facebooku pojawiły się relacje z poszczególnych odcinków: doniesienia o wysokim stanie wody oraz pierwsze zdjęcia z zalanych jeszcze terenów lęgowych. Z gatunków objętych projektem wczesną wiosną raportowano obserwacje odpoczywających i żerujących osobników śmieszki.

Obserwacja śmieszek i kormoranów, sztuczna wyspa w Porcie Drzewnym w Toruniu, 745 km Wisły, 27.03.2020, fot. Marek Trymerski

Na 731 km Wisły udokumentowano ponownie pustułki. Drapieżnictwo ptaków stanowi stałe zagrożenie na tym odcinku: w ubiegłym sezonie pustułki gniazdowały w zakamarkach konstrukcji mostu kolejowego w Toruniu, niedaleko siedliska lęgowego sieweczek oraz w bezpośrednim sąsiedztwie kolonii rybitwy rzecznej. W tym roku pustułki również powróciły w to miejsce.

Pustułki na Moście Kolejowym w Toruniu, 734 km Wisły, 17.03.2020 fot. Ewa Lewandowska

Niestety, podobnie jak w ubiegłym roku, pojawiły się też sygnały o wypalaniu nadbrzeżnych terenów Wisły.

Wypalony brzeg na 893 km Wisły, 22.03.2020 fot. Piotr Szydłowski

Wypalony brzeg na 749 km Wisły, 22.04.2020 fot. Justyna Kacprzak.

Z końcem marca woda w Wiśle powoli zaczęła opadać. Obserwacje żerujących i odpoczywających ptaków objętych projektem oraz innych ciekawych gatunków utrudniły obostrzenia wprowadzone w związku z epidemią koronawirusa. Część wolontariuszy była zmuszona zaprzestać regularnych kontroli na swoich odcinkach.

Obserwacja osobników śmieszki, wyłaniająca się łacha na wysokości toruńskiej Starówki, 735 km Wisły, 28.03.2020 fot. Anna Perun – Wadych

W kwietniu pojawiły się pierwsze doniesienia na temat sieweczek rzecznych, które obserwowane były w okolicach ubiegłorocznych miejsc lęgowych. Udokumentowano osobniki odpoczywające i żerujące na wyłaniających się łachach, a także zachowania godowe. W maju obserwowano wysiadujące pary lęgowe.

Sieweczka rzeczna na 886 km Wisły, 16.04.2020 fot. Piotr Szydłowski

Sieweczki rzeczne na 705 km Wisły, 17.04.2020 fot. Daniel Gadziemski

Sieweczka rzeczna na 681 km Wisły, 22.04.2020 fot. Piotr Kłonowski

Sieweczka rzeczna na 757 km Wisły, 22.04.2020 fot. Anna Wiśniewska

Sieweczki rzeczne na 738 km Wisły, 30.04.2020 fot. Karol Banasik

Sieweczki rzeczne na 886 km Wisły, 09.05.2020 fot. Ewelina Dysko

Sieweczka rzeczna na 759 km Wisły, 09.05.2020 fot. Marek Trymerski

Sieweczka rzeczna na 707 km Wisły, 24.05.2020 fot. Daniel Gadziemski

Do udokumentowanych zagrożeń dla sukcesu lęgowego sieweczek należy penetracja siedlisk lęgowych przez ludzi. W pierwszej części sezonu doniesienia dotyczyły głównie płoszenia ptaków przez ludzi wchodzących na łachy. Ewelina informowała o zagrożeniu z dnia 09.05.2020 na 887 km Wisły: „Para na pontonie łowiąca ryby w pobliżu łach. Podpłynęli do łachy 1 średniej i wędkarz wszedł na łachę, płosząc wszystkie ptaki, potem podpłynęli pod drugą łachę, z której też wszystkie ptaki spłoszyły się. Para rybitwy rzecznej wykazywała zachowania godowe – karmiły się, latały nad sobą – też spłoszone.”

Zachowania godowe rybitwy rzecznej na łasze na 887 km Wisły, 09.05.2020, fot. Ewelina Dysko

Do częstych problemów należy również jeżdżenie po łachach quadami. W okolicach Ciechocinka wolontariusze dokumentują to zjawisko kolejny rok z rzędu.

Ślady quadów na 707 km Wisły, 24.05.2020 fot. Daniel Gadziemski

Na 690 km Wisły również powtarza się zagrożenie: w miejscu zasiedlanym co roku przez sieweczki rzeczne udokumentowano obecność wizona amerykańskiego. W ubiegłym sezonie na tym odcinku fotografowano tropy drapieżnika oraz ślady jego działalności, w tym roku mamy zdjęcie tego inwazyjnego drapieżnika naziemnego.

Wizon amerykański na 760 km Wisły, 16.05.2020, fot. Piotr Kłonowski

Na 733 km Wisły zaobserwowano tropy borsuka, 10.04.2020, fot. Anna Perun – Wadych

Na patrolowanych odcinkach Dolnej Wisły oprócz śmieszki, sieweczki rzecznej i mewy siwej raportowano również obecność innych objętych projektem gatunków: rybitwy rzecznej oraz rybitwy białoczelnej.  Z innych gatunków obserwowano w maju m.in. mewy srebrzyste, mewy białogłowe, przelatującą mewę czarnogłową na km Wisły, mewę małą na 759 km Wisły, żerujące stado rybitw białoskrzydłych (10 os.), rybitw czarnych (20.os), pojedyncze osobniki rybitwy białowąsej i jednego osobnika rybitwy wielkodziobej na 692 km Wisły.

Rybitwy czarne na 792 km Wisły, 16.05.2020, fot. Piotr Kłonowski

Rybitwy rzeczne na 757 km Wisły, 22.04.2020 fot. Anna Wiśniewska

Śmieszki i duża mewa (Larus sp.) na 761 km Wisły, 09.05.2020 fot. Marek Trymerski

Rybitwy białowąse na 683 km Wisły, 23.05.2020 fot. Piotr Kłonowski

Rybitwy rzeczne na 884 km Wisły, 10.05.2020 fot. Ewelina Dysko

Rybitwy rzeczne na 746 km Wisły, 03.05.2020 fot. Grzegorz Dawidowicz

Rybitwy rzeczne na 687 km Wisły, 23.05.2020 fot. Piotr Kłonowski

Polująca rybitwa białoczelna na 892 km Wisły, 20.05.2020 fot. Piotr Szydłowski

W Porcie Zimowym w Toruniu zanotowano w tym sezonie sukces lęgowy mewy siwej. Pierwsze wzmianki o parze pochodzą z końca marca, ostatnie z końca sierpnia. Wiosną obserwowano zachowania godowe. Obserwowana para założyła gniazdo w bezpiecznym miejscu na konstrukcji portowej (dalba cumownicza). Ostatecznie w Porcie Zimowym stwierdzono gniazdowanie 4 par mewy siwej!

Gniazdo mewy siwej, Port Zimowy w Toruniu, 736 km Wisły, 26.05.2020 fot. Karol Banasik

Gniazdo mewy siwej, Port Zimowy w Toruniu, 736 km Wisły, 26.05.2020 fot. Karol Banasik

Wolontariusze patrolu kontrolujący Dolinę Dolnej Wisły w pierwszych trzech miesiącach sezonu udokumentowali także liczne obserwacje gatunków ptaków nie objętych projektem „Ptasie Wyspy 2”, takich jak m.in. czajki, łęczaki, kormorany, żurawie, świstuny, czaple, bataliony, łyski, gęgawy, krzyżówki, łabędzie, nurogęsi, perkozki, głowienki, krakwy, cyraneczki, ohary, srokosze, zimorodki, łabędzie, kuliki, mewy białogłowe, kwokacze, zauszniki, szablodzioby, brodzce piskliwe, krwawodzioby, płaskonosy, rybołowy, pustułki, bieliki, jastrzębie, myszołowy, błotniaki stawowe i wrony siwe.

Łabędzie na 884 km Wisły, 21.03.2020 fot. Ewelina Dysko

Czajka na 735 km Wisły, 26.03.2020, fot. Ewa Lewandowska

Czajki na 725 km Wisły, 10.04.2020 fot. Katarzyna Wadych

Szablodziób na 892 km Wisły, 06.04.2020 fot. Piotr Szydłowski

Łęczaki na 717 km Wisły, 06.05.2020, fot. Ewa Lewandowska

Lęgowe srokosze na 760 km Wisły, 05.09.2020, fot. Marek Trymerski

Mewa mała na 759 km Wisły, 09.05.2020, fot Marek Trymerski

Na Żwirowni Skoki podobnie jak w ubiegłym roku, sezon rozpoczął się dużo wcześniej niż w Dolinie Dolnej Wisły.  Dokonano tam licznych udokumentowanych obserwacji śmieszki, rybitwy rzecznej i mewy czarnogłowej.

Żwirownia Skoki, 02.05.2020, fot. Kuba Kasprzycki

10 maja podczas liczenia gniazd na Żwirowni Skoki zanotowano następujące wyniki: śmieszka –  ponad 10200 gniazd; rybitwa rzeczna – ponad 60 gniazd; mewa czarnogłowa – 7 gniazd. Dodatkowo odnotowano 53 gniazda kaczek.

Również w tym ptasim raju na lęgi czyhają zagrożenia, niestety w dużej mierze ich źródłem jest działalność człowieka.

Żyłka wędkarska, Żwirownia Skoki, 02.05.2020, fot. Kuba Kasprzycki

Na Mościskach początek sezonu wyglądał optymistycznie. Z początkiem kwietnia z udziałem wolontariuszy patrolu zbudowano na zbiorniku sztuczną wyspę dla ptaków. W okolicy zanotowano obecność różnych gatunków ptaków, w tym projektowych, między innymi śmieszki, sieweczki rzecznej, mewy czarnogłowej.

Śmieszki na Mościskach, 23.04.2020, fot. Ewa Węcławek

Obserwowane były także gęgawy, łyski, perkoz zausznik, łabędzie nieme, krzyżówki, czernice, płaskonosy, bataliony, głowienki, perkozki. Z zagrożeń – raportowano żerowanie w kolonii błotniaka stawowego, którego obecność była dokumentowana w ubiegłym sezonie.

Błotniak stawowy na Mościskach, 11.04.2020, fot. Ewa Węcławek

Na koniec maja odbył się 5 dniowy spływ w ramach monitoringu lęgowych ptaków siewkowych w granicach obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły. W tym roku do lęgów w obszarze przystąpiło: ponad 530 par rybitwy rzecznej, ponad 130 par rybitwy białoczelnej, ponad 60 par sieweczki rzecznej, 7 par mewy siwej oraz prawie 60 par śmieszki.

Niestety, mimo odnotowanych wysokich liczebności ptaków sukcesu lęgowego nie było – wszystkie gniazda zostały zniszczone przez wysoką wodę. Kumulacja odpadów na południu Polski spowodowała falę wezbraniową na Wiśle. Poziom wody podniósł się na tyle, że zalane zostały wszystkie naturalne siedliska ptaków. Doniesienia z terenu nie pozostawiały złudzeń: „Już w trakcie spływu obserwowaliśmy jak woda zalewa najniżej położone gniazda. Mimo, że krajało nam się serce, w obecnej sytuacji byliśmy bezradni i nie mogliśmy nic zrobić. Mamy nadzieję, że po przejściu fali, gdy piaszczyste łachy, odsypy i plaże znów się odsłonią, ptaki powtórzą lęgi w równie wysokich liczebnościach. W ciągu najbliższych dni zostaną zniszczone wszystkie lęgi ptaków zlokalizowane w obrębie koryta Wisły . Uchroni się jedynie kolonia rybitwy rzecznej (53 pary) zlokalizowana na podporze mostu Zawackiej w Toruniu, która jest wyniesiona dość wysoko ponad poziom wody.”

Wolontariusze Patrolu Natura 2000 udokumentowali znikające łachy i zalewane gniazda ptaków objętych projektem

Zalewane gniazdo, dokumentacja ze spływu monitoringowego, fot. Piotr Kłonowski

Podnosząca się woda zagraża gniazdom na podporach mostu w Fordonie, 774 km Wisły. Fot. Wiesław Florkowski

Zalana łacha na 884 km Wisły, 25.06.2020, fot. Ewelina Dysko

Wysokie stany wody utrzymały się na tyle długo, że ptaki nie przystąpiły już ponownie do lęgów. Najprawdopodobniej (nie licząc pojedynczych nieudokumentowanych doniesień z innych odcinków o pisklętach odchowanych na tyle, że być może zdołały się uratować), kolonia na podporze mostu im. Zawackiej w Toruniu na 732 km Wisły okazała się jedynym siedliskiem na kontrolowanym przez patrol Natura 2000 obszarze Doliny Dolnej Wisły, gdzie objęte projektem gatunki ptaków siewkowych wyprowadziły lęgi z sukcesem.

Śmieszki na podporze mostu im. Zawackiej w Toruniu, 732 km Wisły, 28.03.2020, fot. Ewa Lewandowska

Kolonia na podporze mostu im. Zawackiej w Toruniu, 732 km Wisły, 27.04.2020, fot. Ewa Lewandowska

Kolonia na podporze mostu im Zawackiej w Toruniu, 732 km Wisły, 22.05.2020, fot. Ewa Lewandowska

Kolonia na podporze mostu im Zawackiej w Toruniu, 732 km Wisły, 23.05.2020, fot. Anna Perun – Wadych

Kolonia na podporze mostu im Zawackiej w Toruniu, 732 km Wisły, 11.06.2020, fot. Ewa Lewandowska

Kolonia na podporze mostu im Zawackiej w Toruniu, 732 km Wisły, 11.06.2020, fot. Ewa Lewandowska

Kolonia na podporze mostu im Zawackiej w Toruniu, 732 km Wisły, 16.06.2020, fot. Ewa Lewandowska

Koniec sezonu lęgowego na podporze mostu im Zawackiej w Toruniu, 732 km Wisły, 30.07.2020, fot. Ewa Lewandowska

Młode śmieszki i rybitwy z kolonii na podporze mostu im. Zawackiej w Toruniu odpoczywają na łasze w pobliżu,732 km Wisły, 23.08.2020, fot. Ewa Lewandowska

W czerwcu i lipcu wysokie stany wody na Wiśle uniemożliwiły ptakom siewkowym ponowne przystąpienie do lęgów. W tym okresie wolontariusze kontrolowali swoje odcinki ze zmniejszoną częstotliwością. W całym obszarze Doliny Dolnej Wisły obserwowano żerujące i odpoczywające ptaki objęte projektem, a także inne ciekawe gatunki.

Czaple siwe, mewy, kwokacz na wyłaniającej się łasze na 729 km Wisły, 30.07.2020, fot. Ewa Lewandowska

Łachy przybrzeże na 889 km Wisły – zaobserwowano stadko biegusów zmiennych żerujących, kilka sieweczek ( w tym dwa dorosłe i jedna młoda obrożna) żerujących i w przelocie, 23.08.2020, fot. Ewelina Dysko

Para piskliwców na 726 km Wisły, 05.08.2020, fot. Marek Trymerski

Kwokacz na 886 km Wisły, 12.08.2020, fot. Piotr Szydłowski

Kania ruda, w sezonie 2020 wyprowadziła lęg w okolicach 766 km Wisły, 13.08.2020, fot. Hanna Brzezińska

Ptaki odpoczywające i żerujące na rozlewiskach, 864 km Wisły, 01.07.2020, fot. Anna Polaszk

 Zimorodek na 756 km Wisły, 25.08.2020, fot. Anna Wiśniewska